Monilija šljive

Kod svih vrsta koštičavog voća monilija dolazi u dva sasvim različita oblika:

• kao sušenje mladica sa cvetovima - Monilia (Monilinia) laxa  
• kao trulež plodova - Monilia (Monilinia) fructigena

Monilia laxa napada pretežno koštičave voćke: trešnju, višnju, šljivu, breskvu. Najčešća je na višnji i breskvi. Monilia fructigena napada  jezgrovite voćke (jabuku i krušku), ali isto tako i navedene koštičave vrste. Kod koštićavog voća sušenje mladice sa cvetovima (Monilia laxa) je puno važnije.

Simptomi:
        Sušenje mladica manifestuje se u cvetanju i odmah iza cvetanja. Mladica procveta, ali tada veći ili manji broj cvetova počinje naglo da dobija smeđu boju, suše se i propadaju. Mladica se osuši. Mnogi ljudi ne znajući za uzrok svode to na hladnoću ili mraz. Međutim, ako se radi o mrazu, onda bi trebalo da se osuše svi cvetovi jedne voćke, a u ovom slučaju se suše samo cvetovi na pojedinim mladicama.
Broj tako osušenih mladica sa cvetovima može na stablu da bude veliki, pa čitava voćka ima žalostan izgled jer je zahvaćena u punom cvetanju. Roda naravno nema.

Biologija:
        Gljiva prezimljuje u zaraženim suvim granama na kojima u proleće nastaju ležišta konidija i u takozvanim mumijama. Osim grančica i mumija na stablu moguć je razvoj i iz ostavljenog i trulog voća ispod stabala u proleće. Nastaju apoteciji koji daju askuse, a oni oslobađaju askospore. Askospore i konidije vrše primarnu zarazu. Konidije iz zaraženih grančica i mumija nastaju puno češće nego askospore. Te konidije inficiraju  mladicu u cvetanju  preko cvetnih organa. Izuzetno do infekcije može doći i ranije dok je cvet još zatvoren, a i kasnije kada se plodovi zametnu. Za to moraju da vladaju posebni uslovi i oni su
retkost dok je infekcija kroz cvet najčešća. U vreme cvetanje dolazi do zaraze kroz cvet, kroz tučak u plodnicu gdje se micelij razvija. Sa cveta, gljivica se širi na izdanke. Gljivica proizvodi toksine koji se prenose kroz provodni sistem tj. floemom.Toksini su uzrok sušenja grančica. Kišno vrijeme pogoduje širenju infekcije i širenju zaraze. Primećeno je posljednjih godina da do zaraze ne dolazi samo zbog kiše već i zbog rose u vrijeme cvetanja.

 Zaštita :
      Prvi deo zaštite se odnosi isključivo na preventivne mere suzbijanja, budući da bolest nije lako suzbiti, posebno ne u kišnim uslovima.    Dakle, potrebno je odstraniti sve suve i polusuve grančice s koštićavih voćaka. Čak i grane. Odstraniti i do 20 cm ispod suvog dela jer gljiva ide dosta duboko u drvo. Koštićave voćke se mogu rezati u vegetaciji, tako da ne bi to trebalo ostavljati za proljećnu rezidbu, već za letnju.Obavezno se moraju skinuti i spaliti ili zakopati sve mumije ostale na drvetu. Takođe, ispod voćaka bi bilo dobro počistiti teren od mogućih ostataka voća.
Od sredstava za zaštitu bilja primjenjujemo preparate :
       Klasično prskanje s bakrenim sredstvima u bubrenju pupova kao prvi oblik zaštite: Nordox, Cuperblau, Champion, Caffaro. Ovo je standardno prskanje za sve voćne vrste. Naravno, to nije dosta za moniliju.
      Sledeće prskanje je organskim fungicidima uoči cvetanja (peteljka cveta dužine 1 cm) i to sa: Dithane, Captan, Merpan, Stoper, Star, Polyram.
      I ono najvažnije, treće prskanje u punom cvetanju takođe s organskim fungicidima: Baycor, Ronilan DF, Konker, Mythos, Teldor, Kidan, Signum, Cezar, Botril, Folicur, Folicur multi, Ikar, Rektor, Sumilex, Toska, Chorus.
        Prilikom primene sredstava za zaštitu bilja u punom cvetanju treba napomenuti da u slučaju jake najezde bolesti i nepovoljnih uslova (kiša, vlažno vreme) treba u opadanju latica ponoviti tretiranje s istim sredstvima navedenim pod trećom stavkom, naravno pridržavajući se uputstava o dozvoljenom broju prskanja pojedinim sredstvom.
        Starija sredstva tipa Ronilan, Konker, Kidan, Ikar, Rektor, Sumilex, Toska (dikarboksimidi) treba koristiti strogo pridržavajući se uputa za svaku pojedinu koštićavu vrstu jer gljiva vrlo lako postane rezistentna na ova sredstva.

 Trulež ploda (M. fructigena)

Simptomi:
         Plod prvo dobije smeđu pegu koja se naglo širi, meso postaje smeđe, trune i ubrzo je zahvaćen čitav plod.  Na površini ploda se razviju sivi (M.laxa) ili žućkasti (M.fructigena) jastučići. Ponekad u koncentričnim krugovima, ali često i nepravilno raspoređeni. Ako se dva ploda dodiruju, prelazi trulež sa jednog na drugi.

 Biologija:
        Trulež ploda se naglo širi posebno posle dugotrajnih kiša, naročito ako su te kiše došle nakon dužeg perioda lepog i sunčanog vremena. U tom slučaju dolazi na plodu do sitnih, nevidljivih okom, pukotina.  Te pukotine su ulazna mesta za infekciju gljivom. Takođe sve bolesti i štetočine koje ranjavaju plod su isto tako uzročnici  širenja monilije.
        Treba napomenuti da se trulež plodova širi i kasnije u transportu plodova i prodaji. Dosta je da plod bude samo malo nagnječen ili oštećen noktom prilikom branja i pakovanja. Breskve i stone šljive se zato i pakuju svaka odvojeno u svoje ležište i pokrivaju folijom. M. fructigena  prezimljuje na koštičavim voćkama samo u mumijama. Na tim mumijama neprestano se stvaraju konidije u proljeće pa sve dalje u toku vegetacije.Te konidije zaraze plodove tako da su plodovi osetljiviji kako se bliži zrenje. Do infekcije plodova može doći i preko konidija koje nastaju na mladicama koje su iste godine zaražene preko cvetova što je već spomenuto i opisano kod  Monilije laxe.

Zaštita:
        Suzbijanje je indirektno. Moramo nastojati da uklonimo sve faktore koje možemo, a koji dovode do rana na plodovima. To su neke bolesti kao što je šupljikavost (Stigmina carpophila), zatim štetočine kao što su trešnjina muva (Rhagoletis cerasi), breskvin moljac (Anarsia lineatella), breskvin smotavac (Cydia molesta), šljivini smotavci (Cydia funebrana i Cydia prunivorana) - ukloniti gnezda osa i stršljena u blizini i dr. Boreći se protiv tih bolesti i štetočina borimo se indirektno i protiv monilije.

    

      Još jednom treba spomenuti uklanjanje mumificiranih plodova sa stabala kao i redovno održavanje krošnje rezidbom svake godine. Monilije će nažalost biti i uprkos tome, a koliko, to zavisi prije svega od vremenskih prilika te godine u vreme zrenja.